Kiedyś transportowały torpedy

[dropcap]N[/dropcap]iektóre z nich woziły żołnierzy w podziemiach słynnej linii Maginota. Inne transportowały torpedy i zaopatrywały polskie okręty podwodne Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej w gdyńskim porcie. W jednej z najbardziej strzeżonych jednostek Marynarki Wojennej w Świnoujściu zachowała się ciekawa kolekcja sieci i taboru kolei wąskotorowej- lokomotywy i wagoniki, platformy produkcji polskiej, francuskiej i niemieckiej! Już wkrótce zapadnie decyzja o ich przyszłości. Trafią na złom, czy staną się kolejną atrakcją turystyczną?

Ministerstwo Obrony Narodowej kilka dni temu ogłosiło przetarg na dostawę nowego taboru kolejowego dla wojskowej kolei wąskotorowej na Helu. Wojsko chce zamówić nowe lokomotywy i wagony, które zastąpią wysłużony tabor, od kilkudziesięciu lat zabezpieczający helską składnicę amunicyjną. Po modernizacji taboru na półwyspie, co ma nastąpić do listopada tego roku, ma być modernizowana druga taka kolej w Polsce – ta zlokalizowana w Świnoujściu!

Fortowa wąskotorówka i 20 kilometrów torów

Pierwszy system wojskowej kolei wąskotorowej w Świnoujściu wybudowali w XIX wieku prusacy. Już w latach 80-tych XIX wieku tego typu torowiska powstały między innymi na terenie Fortu Gerharda- przy ich pomocy dostarczono na poszczególne stanowiska pociski z magazynów amunicji, zlokalizowanych na terenie fortu. Wagoniki po torach pchane były przez żołnierzy. Dopiero dwadzieścia lat później, gdy forty połączono z nowoczesnymi bateriami nadbrzeżnymi kolejnymi torowiskami, do eksploatacji weszły parowe lokomotywki – aż dwie na prawobrzeżu Świnoujścia. Wąskotorowa trakcja kolejowa była rozbudowywana intensywnie przez wojska niemieckie niemal do końca II wojny światowej- do końca XIX wieku przy pomocy torów o rozstawie 1m, później 60cm. Początkowo torowiskami stałymi, które wymagały budowy specjalnych podkładów, później podkładami saperskimi – gotowymi elementami, z których można było zbudować kilometr torowisk w kilkanaście godzin.

Najdłuższy system wąskotorówki powstał w lesie w okolicach Przytoru. Łączył on ukrytą w lesie potężną składnicę amunicyjną, z nabrzeżami w Ognicy- z jednej strony i z baterią Goeben z drugiej. Warto tutaj przypomnieć, że poza kilkunastoma kilometrami torowisk wybudowano wtedy specjalny schron warsztatowy dla lokomotyw i ażurowy schron z bocznicą- do ukrycia przed rozpoznaniem lotniczym całego składu wąskotorowego.

Po II wojnie światowej dużą część składnicy przejęło Wojsko Polskie, które użytkuje te obiekty do dziś, korzystając z infrastruktury wybudowanej przez Niemców.

Zabytkowy tabor

W składnicy eksploatowano i wykorzystywane są cały czas zabytkowy tabor. Oryginalne, czteroosiowe wagony typu HF produkcji niemieckiej zwane Minerami w dwóch odmianach. Specjalna, zagłębiona konstrukcja ułatwiała przewóz amunicji. Wagoniki służyły najprawdopodobniej do zaopatrywania niemieckiej Baterii Goeben i składów amunicji już w latach 20 XX wieku. Kolejnymi ciekawymi zabytkami są wagoniki czteroosiowe – przekazane z Oksywia. Wyprodukowane w latach 20-tych XX wieku, w Towarzystwie Akcyjnym Władysław Gostyński i S-ka w Warszawie na zamówienie przedwojennego Kierownictwa Marynarki Wojennej do obsługi kolejki na Oksywiu. Po przytorskich torach jeszcze do niedawna jeździły wagoniki francuskie, które trafiły do Świnoujścia z linii Maginota. Platformy po kilometrach leśnych torów przepychały i do dziś przepychają lokomotywy WLs40, a w pierwszych latach po wojnie parowa lokomotywa KS z 1912 roku. Co ciekawe jej silnik parowy w latach 60-tych XX wieku przez złomowaniem zdemontowano i znajduje się w prywatnej kolekcji!

Smutny finał?

Decyzją Ministerstwa Obrony Narodowej części zbędnego taboru kolejowego z Ognicy w 2007 roku trafiła jako darowizna do jednej z warszawskiej Fundacji- Fundacji Na Rzecz Leśnych Kolei Wąskotorowych, która oficjalnie miała reaktywować jedną z tras wąskotorowych koło Białegostoku.

Do Czarnej Białostockiej trafiła lokomotywka, 11 wagonów (platform) – w tym dwie z linii Maginota.

Niestety wszystko wskazuje, że kolekcja zabytkowego taboru kolejowego, która trafiła do warszawskiej fundacji jest… stracona! Organizacji, po wykorzystaniu kilku dotacji – wypowiedziano umową dzierżawy torów kolejowych i stacji. Zabytki trafiły do „magazynu” i od kilkunastu miesięcy są oferowane do sprzedaży! W Polsce i za granicą. Część wagonów miała być także zezłomowana. Próby odzyskania przynajmniej najcenniejszych historycznie wózków spaliły na panewce- przedstawiciele fundacji nie odpowiedzieli na liczne pisma i prośby Muzeum Obrony Wybrzeża w Forcie Gerharda.

Na szczęście na terenie składnicy w Ognicy znajduje się jeszcze kilka tego typu zabytków. Czy trafią na złom? Do fikcyjnej fundacji, która będzie próbować zarobić na państwowym majątku? A może warto rozpocząć starania, by pozostały zabytkowy tabor pozostał w Świnoujściu? I został wykorzystany do budowy kolejnej atrakcji turystycznej naszych wysp?

[author title=”Piotr Piwowarczyk” image=”https://www.swinoujskie.info/wp-content/uploads/2016/06/piotr-piwowarczyk.jpg”]Dyrektor Muzeum Obrony Wybrzeża, gospodarz Fortu Gerharda i Podziemnego Miasta na wyspie Wolin, prezes Świnoujskiej Organizacji Turystycznej. Społecznik zaangażowany w rozwój turystyczny miasta. Pasjonat i miłośnik historii – zwłaszcza militarnej. Od dziecka uwielbiał zaglądać do starych strychów, piwnic i kościelnych wież, szukając śladów przemijającego czasu.[/author]